Yangın çok eski zamanlardan beridir canlılar için ciddi bir tehlike olmuştur. Günümüzde şehirleşmenin artması aynı şekilde yangın riskinin de artmasını sağlamıştır.
Özellikle insanların bulunduğu alanlarda yangın tamamen önlenemeyeceği için yangını henüz başlangıç aşamasındayken algılayan ve insanlara haber veren; yangın alarm sistemleri üretilmiş ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte günümüzde yangından yeterli düzeyde koruma sağlar hale gelmiştir
Yangın alarm sistemleri, yangını henüz başlangıç aşamasındayken algılayan ve ihbar cihazları aracılığı ile insanları uyaran sistemlerdir.
Yangın ihbar sistemlerini anlamak için yangın aşamaları konusunu incelememiz gerekir. Yangın her şeyi yok etmeden önce şu üç aşamadan geçer; başlangıç aşaması, söndürücülerin kullanıldığı aşama ve kontrolden çıkma aşaması.
Yangın algılama sistemleri; zayıf akım sistemleri içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. Günümüzde; seslendirme ve acil anons sistemleri, güvenlik kamera sistemleri vb. gibi bir çok sistem yangın alarm sistemine entegre olarak çalışmaktadır.
Günümüzde üç çeşit yangın ihbar sistemi vardır. Bunlar; konvansiyonel sistemler, adresli sistemler ve kablosuz yangın alarm sistemleridir.
Konvansiyonel yangın alarm sistemleri kuruldukları alanları bölgelere ayırır. Konvansiyonel sistemlerde yangın ihbarı noktasal değil, bölgesel olarak gelmektedir.
Adresli yangın alarm sistemleri kuruldukları alanları noktasal olarak ayırır. Adresli sistemlerde yangın ihbarı tam olarak yangının konumunu vermektedir. Adresli sistemlerde yangın dedektörleri kendilerine has elektronik adresler ile belirtilir ve ihbar ya da kirlik ve arıza gibi durumları noktasal olarak bildirirler.
Kablosuz sistemlerde adından da anlaşılacağı üzere cihazlar kontrol paneline kablosuz olarak bağlanırlar. Yangın ihbarı cihazlardan panele bir radyo sinyali ile iletilir. Kablosuz sistemler de adresli sistemler gibi yangın ihbarını noktasal olarak bildirirler.
Yangın alarm sistem ekipmanları; yangın kontrol panelleri, yangın dedektörleri ve yangın ihbar sirenleriolmak üzere üç ayrı grupta toplanmaktadır.
Yangın algılama sistemlerinin yapısı kurulumun yapılacağı yere göre farklı özellikler göstermektedir. Bu özellikler ihtiyaca göre belirlenirken sistemin temeli yangın panellerinin yapısına göre şekillenmektedir. Yangın panelleri kurulumun yapılacağı tesise göre adresli ya da konvansiyonel olarak iki ayrı şekilde temellendirilir. Yangın dedektör türleri de yine aynı şekilde ortamın yapısına ve ortamda yanma riski taşıyan maddenin içeriğine göre belirlenmektedir.
Kurum ve kuruluşlar bu farklılıkları tanımlamak, istedikleri ürünlerin; kalitesini, teknik özelliklerini ve işçilik standartlarını belirlemek için şartnameler yayınlarlar.
Kurulmuş olan sistemlerin uzun ömürlü olması, düzgün ve verimli çalışabilmesi için; öncelikle kullanılacak ürünlerin kalite ve standartlarının yeterli olması, yapılacak olan işçiliğin kusursuz olması ve sistemlerin düzenli olarak kontrol ve bakımlarının yapılması gerekmektedir. Devletin yayınlamış olduğu kanunlar ve yönetmeliklerle de bu kontrol ve bakım işleri zorunlu hale getirilmiştir.
Ülkemizde, yangın ihbar sistemleri konusunda birçok kurum ve kuruluş EN54 (Avrupa Normları) başta olmak üzere; LPCB, VdS, UL ve AFNOR sertifikalarını istemektedir.
Yangın algılama sistemleri kalite standartları, Avrupa Birliği tarafından “EN54” başlığı altında belirlenmiş olup ülkemizde TS/EN54 olarak tarif edilmiştir.
Yanma olayında genellikle ısı ve ışığın oluşturduğu kimyasal bir reaksiyon söz konusudur. İnsan duyuları sebebiyle en iyi yangın algılayıcı dır. İnsanların olmadığı mekan, zaman ve durumlarda yangın algılama işini dedektörler yapmaktadır.
Yangın dedektörlerinin algılama türü yangın etkilerine göre değişmektedir. Yangın dedektörlerinin türü yangın etkilerine göre belirlenir ve yapının tamamına montajlanır. Dedektörler, kullanıldıkları ortamlarda oluşabilecek yangını henüz başlangıç aşamasında tespit eder ve kontrol panellerine haber verirler.
Yangın algılama ve ihbar sistemlerinde kullanılan dedektör çeşitleri şunlardır;
Dedektörlerden gelen yangın bilgisini işleyip ihbar cihazlarına iletirler. Kontrol panelleri sistemin beyni olarak tanımlanabilir.
Kontrol panelleri üretildiği teknolojiye göre; konvansiyonel sistemler, adresli sistemler ve hava örneklemeli yangın algılama sistemleri olarak üçe ayrılırlar. İlk iki sistem noktasal tip olarak tanımlanırken hava örneklemeli sistemlerin mantığı biraz daha farklıdır. Ayrıca gelişen teknoloji ile birlikte günümüzde kablosuz yangın alarm sistemleri de yaygınlaşmaya başlamıştır.
Yangın ihbar sirenleri, kontrol panelinden gelen bilgi doğrultusunda insanları uyarmaya yarayan cihazlardır. Bu cihazlar; sesli ve ışıklı olarak ikiye ayrılmaktadır. Kullanım kriterleri ortamda bulunan; gürültüye, insanlara, diğer cihazlara göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin duyulamayacak kadar gürültülü ya da işitme engeli bulunan insanların olduğu ortamlarda ışıklı ihbar cihazları kullanılmaktadır.
Yangın alarm sistemlerinde en önemli aşamayı yine insan unsuru oluşturmaktadır. Ne yazık ki günümüzde çeşitli nedenlerden dolayı (sigara içmek vb.) devre dışı bırakılan ya da yanlış kişiler tarafından eksik olarak kurulan sistemler sebebiyle bir çok binada yangın alarm sistemi düzgün çalışmamaktadır. Kurulacak olan yangın algılama sisteminin; tasarımı, cihaz seçimleri, montajı ve devreye alma işlemi mutlaka bu konuda uzman kişiler tarafından yapılmalıdır.
